RTS/SRF tarafından yapılan bir araştırmaya göre, 2015 yılından bu yana İsviçre’de pompa fiyatları ile yakıt ithalat maliyetleri arasındaki fark arttı. Tüketicilere çıkan fatura ise milyarlarla ifade ediliyor.
İSVİÇRE’DE MARJLAR YÜKSELİYOR
2012 ve 2014 yılları arasında benzin İsviçre’ye ulaştığı andan pompadan çıktığı ana kadar yaklaşık 20 Rp. arttı. Önceki on yılda ise bu artış yaklaşık 18 Rp. olmuştu.
İsviçre Federal Fiyat Denetçisi Stefan Meierhans, marjlardaki bu artışı doğruluyor: «2022 ve 2023 yıllarında bir araştırma yaptım ve özellikle İsviçre ve yurtdışındaki marjları karşılaştırarak benzer sonuçlara ulaştım» dedi.
RTS’nin yönelttigi «Böyle bir büyüme nasıl açıklanabilir?» sorusuna İsviçre’deki enerji üreticileri Birliği Avenergy’nin direktörü Roland Bilang, kendisine sunulan hesaplamalara itiraz etmiyor. Başlangıçta «üyelerimizin tedarik ve işletme maliyetlerinin nasıl oluştuğu konusunda ayrıntılı bilgiye sahip olmadığını» söylüyor.
Bununla birlikte, artışı açıklamak için bir dizi faktör öne sürüyor. İlk olarak, CO2 denkleştirmelerindeki artıştan bahsetmektedir. Ayrıca istasyonlardaki maaş artışından, Covid-19’dan ve enerji fiyatlarındaki yükselişten de bahsediyor.
Ancak bu açıklamalar kronoloji açısından bile bir sorun teşkil etmektedir. CO2 tazminatı miktarı, 2005 yılında iklim sentinin yürürlüğe girmesinden bu yana çok az değişmiştir. Bahsedilen diğer olaylar, distribütörlerin marjlarının yükselmesinden sonra, 2015 yılı civarında meydana gelmiştir.
MİLYARLARCA EKSTRA MALİYET
Litre başına bu ekstra kuruşlar kurşunsuz benzin tüketicilerine 2022 yılında 530 milyon CHF’ye mal olmuştur. Dizel araçlar için ise ekstra maliyet 600 milyona yaklaşmaktadır. Sekiz yıl içinde, İsviçre’de bu yakıtların dağıtımında beş milyar CHF tutarında bir fazlalık oluşmuştur.
Coop Mineraloel ve Migrol’ün İsviçre’de 300’den fazla satış noktası bulunmaktadır. Migros sorulara yanıt vermekten kaçınmış.
Coop «hesaplamaları ayrıntılı olarak anlayamadığını» söylüyor. Müşterilere yapılan çeşitli indirim ve tekliflerin «muhtemelen fiyat istatistiklerinde dikkate alınmadığını» da ekliyor. Ayrıca daha pahalı olan ve sektörde giderek daha fazla kullanılan biyo-bileşenlerden de bahsediyor. Ancak indirimler yeni bir şey değil. Biyo-bileşenlere gelince, bunların karışımlardaki payı sınırlı kalmakta olup, genellikle toplam hacmin onda birinden daha azdır. Dolayısıyla %50’nin üzerinde bir marj artışını açıklamak zor.
500’den fazla satış noktası bulunan Avia, sürücülerin en sık karşılaştığı marka. Direktör Patrick Staubli, «fiyat eğilimleri hakkında daha fazla bilgi veremeyiz» diyor. Avia, kolon fiyatlarını ayrı ayrı belirleyen on bağımsız şirketten oluşuyor» dedi. RTS diğer beş distribütörle temasa geçmiş ancak daha kesin cevaplar alamamış.
2015’te marjlardaki yükseliş Tamoil rafinerisinin kapatılmasıyla aynı döneme denk geldi. Libyalı distribütör eksiksiz bir tedarik zincirine sahipti. Sahip olduğu ağ sayesinde fiyatlar üzerinde bir miktar baskı kurabiliyordu. Rafineri kapanır kapanmaz bazı uzmanlar azalan rekabet nedeniyle fiyatların yükseleceğinden korktu.
Distribütör Oel-Pool’un direktörü Ramon Werner bu hipotezi doğruluyor. «Bir bölgede bir rafineri kapanırsa, bu her zaman bir değişiklik yaratır. Avrupa’da da rafineriler kapandı. Eğer kapasite azalır ama talep güçlü kalırsa, bu fiyat artışı demektir! Ancak Tamoil’in kapanmasının tek neden olmadığı konusunda ısrarlı. Sektördeki diğer oyuncular gibi o da şirketini etkileyen çeşitli maliyet artışlarına işaret ediyor.
Ona göre bir başka faktör daha var: «Satış hacmi düşüyor, yakıt hacminde her yıl yaklaşık %3’lük bir düşüş yaşanıyor. Ancak yine de yatırım yapmak zorundayız». Başka bir deyişle, istasyonlar daha az satış yaptığı için kâr sağlamak amacıyla her bir litrenin daha pahalıya mal olması gerekiyor.
FİYATLAR ŞEFFAF DEĞİL
Marjlardaki artışın nedenlerini net olarak görmek zor olmaya devam etmektedir. Distribütörler bazı temel veriler konusunda ketum davranmaya devam ediyor. İsviçre’de elde edilen kârlara erişilemiyor. Aynı durum pompadan alınan tüm fiyatlar için de geçerli. Stefan Meierhans uzun zamandır benzin istasyonu fiyatlarının zorunlu olarak açıklanması çağrısında bulunuyordu. Bu öneri dikkate alınmadı.
Yeni bir olgu bu konuyu daha da kritik hale getirebilir. Akaryakıt perakendecileri fiyatları belirlemek için giderek daha fazla yapay zekâ tabanlı yazılımlara yöneliyor. Araştırmalar, bu teknolojinin büyük ölçekte kullanıldığında tüketiciler için önemli fiyat artışlarına yol açabileceğini göstermiştir. İsviçre de bu durumdan muaf değil: örneğin Migrol’de bu algoritmalardan biri mevcut. (Arkadaş)