Resimler: https://kunstmuseumbasel.ch/de/ausstellungen/2024/paula-rego
Ressam Paula Rego`nun eserlerine ve hayatına kısa bir yolculuk…
Nilgün ÖZDAL
Basel Sanat Müzesi’nde, dünyaca ünlü Paula Rego’nun Güç Oyunları isimli tabloları sergileniyor. Serginin reklam afişlerindeki güçlü ve etkileyici kadın figürleri beni bu sergiyi gezmeye teşvik etti. Böylece sanatçının eserlerini ve hikâyesini yakından tanıma fırsatı buldum. Bu eserler İsviçre’de ilk kez sergileniyordu. 1935 yılında Portekiz’de, diktatörlük rejiminin hüküm sürdüğü bir dönemde dünyaya gelen Paula Rego, rejimin özellikle kadınlar üzerindeki baskılarını birebir yaşamış ve gözlemlemişti. António de Oliveira Salazar’ın liderliğindeki yaklaşık 50 yıllık diktatörlük süresince, Portekiz halkı derin bir yoksulluk çekmiş, insan hakları ihlalleriyle karşılaşmış ve kolonilerin bağımsızlık taleplerinden doğan çatışmalarda büyük kayıplar vermişti. Bu rejimden yararlananlar servetlerine servet katarken, kiliselerin gücü ve baskısı artmıştı. Kadınlar, politik ve sosyal hayatta neredeyse hiçbir hakka sahip değildi. Faşist diktatörlük altında, erkekten kadına, kadından kadına ve annenin kızına uygulanan zincirleme baskılar artmış, sansür ve hareket kısıtlamaları her yere hâkim olmuştu. Paula’nın babası, bu rejim altında kadınlar için bir gelecek olmadığını düşünerek, onu on altı yaşında İngiltere’ye gönderir. Bu sayede Paula, babasının desteğiyle bu «hapis» yaşamından kurtulur ve Londra’da resim eğitimi alır. Sanatçı ölene kadar hayatının büyük bir bölümünü İngiltere’de geçirir. Ancak Portekiz`le bağını hiç koparmaz ve tablolarında anavatanının motiflerini ve renklerini sık sık kullanır. Rego, döneminin öncü kadın aktivistlerinden biri olarak kabul ediliyor ancak bu konuda yazılmış kaynaklar sınırlıdır. Onun eserlerinde toplumsal cinsiyet ve kimlik konularına yönelik derin bir anlayış dikkat çeker. Rego, tablolarını kişisel deneyimlerinden, gözlemlerinden, tarihten ve dünya masallarının fantastik dünyasından ilham alarak yaratır.
Eserlerindeki duygu yoğunluğu ve yansıtma tarzı oldukça etkileyici. Tablolarının ana temaları güç, iktidar oyunları ve hiyerarşidir. Basel’de sergilenen eserleri de ağırlıklı olarak politikada, toplumda, ailede ve cinsiyetler arasındaki güç dinamiklerini konu alıyor. Bunun yanı sıra, kürtaj yasağının kadınların hayatını nasıl tehlikeye attığını ve çıkmaza sürüklediğini işleyen eserleri de oldukça ilgi çekici. Portekiz’de ve diğer ülkelerde kadınların isteğe bağlı kürtajın legalleşmesi için verdiği mücadeleye sanatıyla desteğidir. Ayrıca bakım işlerinin kadınların doğal görevi olarak gösterilmesinin ardındaki karanlığı ortaya koyan tablolar da sergide yer alıyor. Savaşların korkunçluğu ve sanatçının hayatına damga vurmuş olan diktatörlük rejimi de eserlerinde etkileyici bir biçimde gözler önüne seriliyor. Öte yandan, Rego’nun Disney filmlerindeki figürleri eleştiren ve sevimli karakterler yerine gerçek karakterler kullanarak bu filmlerin aldatıcı dünyasını sorgulayan tabloları da oldukça ilgi çekiciydi.
Sergideki Savaş adlı eserini, Irak Savaşı’na olan tepkisini doğrudan göstermek ve bu savaşı protesto etmek amacıyla yapmıştır. Bu tabloda, savaşların çocuklar üzerinde yarattığı acı ve eziyetleri etkileyici bir biçimde yansıtıyor.Mücadele Ruhu adlı eserlerinde ise kadının içsel ve dışsal güçlere karşı verdiği mücadele anlatılıyor. Bu savaş, bazen ruhu yıpratıp bedeni zayıflatabilir ve kahramanın yeniden ayağa kalkabilmesi için daha fazla mücadele etmesini gerektirebilir. Beden, zihin ve ruh için verilen bu savaş, Rego’nun eserlerinde kadın gücü etkileyici çizimleriyle yansıtılıyor. Rego`nun kadın figürleri, çelişkili duyguları bünyesinde barındırıyor; hafif kararsız, affetmeye meyilli, savunmacı ama aynı zamanda iddialı bir çaba ve mücadele ruhunun sembolüler.
2022`de 87 yaşında Londra’da hayatını kaybeden ve ölüm günü Portekiz’de milli yas ilan edilen Paula Rego yüzyılın en güçlü kadın ressamlarından.
