“Irak, tahkim davasını kazandı. Türkiye, 3,5 milyar dolar ödeyecek. Kararda petrolü taşıyan PowerTrans şirketinin adı geçmedi, onlar kazandı; Türkiye halkıysa vergileriyle ceza ödeyecek.”
Mühdan Sağlam, Artı Gerçek’te yazdığı yazıda Irak petrolü, tahkim kararının kazanan ve kaybedenlerini inceledi.
Sağlam’ın yazısından bir bölüm şöyle:
Irak’ın 29 Haziran 2014’te Türkiye’nin Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nden (IKBY) petrol alarak 1973 anlaşmasını ihlal ettiği iddiasıyla açtığı tahkim davası sonuçlandı. Paris’te bulunan Uluslararası Ticaret Odası bünyesindeki Tahkim Mahkemesi Türkiye’nin anlaşmayı ihlal ettiğine karar verdi. Dahası Ankara’yı 2014-2018 arasında IKBY ile yaptığı petrol alışverişi nedeniyle 1,4 milyar dolar ceza ödemeye mahkûm etti, bunun faiziyle beraber 3,5 milyar dolar olması beklenebilir.
Türkiye’nin bu cezayı ödemeyi kabul edeceği uluslararası basına yansıdı. Alınan bu karar hem geçmiş hem de gelecek açısından Türkiye, IKBY ve uluslararası piyasayı etkileme gücüne sahip. Bu nedenle durumu ele almak yerinde olacak.
IRAK ANAYASASI VE CEZANIN SEBEBİ PETROL ANLAŞMASI
Irak’ın 2003’te ABD ile müttefiklerince işgal edilmesi ve ardından Saddam Hüseyin yönetiminin devrilmesiyle Irak’ta anayasa çalışmaları başladı. Irak anayasası federal bir nitelik içerecek şekilde 2005’te yazıldı. Irak OPEC’in en büyük ikinci üreticisi, bu nedenle petrol kaynakları ve bunların yönetimi her enerji zengini ülkede olduğu gibi Irak için de önem taşıyordu. Nihayetinde 2007’de de petrol ve doğal gaz yasası çıktı. Irak’ın var olan petrol rezervlerinin yüzde 20’si ülkenin kuzeyinde yani IKBY sınırları içinde yer alıyor. Bu nedenle uygulamaya konan petrol ve doğal gaz yasası önem arz ediyor. Yasaya göre Irak petrollerinin satışından, anlaşmalardan Irak Devlet Petrol Pazarlama Teşkilatı (SOMO) sorumlu ve gelirin yüzde 17’sinin de IKBY verilmesi gerekiyor.
Öte yandan IKBY, özellikle Nuri el Maki döneminde gelirin kendilerine transfer edilmediğini ifade ederek petrol üretim ve taşınması, ihracı konusunda 2014’te harekete geçti. Bunun adımlarından biri de Türkiye ile atıldı. Nihayetinde IKBY yönetimi Türkiye ile anlaşarak resmi rakamlara göre dönemsel olarak değişmekle beraber günlük 360 bin varili boru hatları ve tankerler üzerinden Ceyhan Limanı’nda ihraç etti. Davaya konu olan anlaşma bu. Bağdat Hükümeti Türkiye’nin bu konuda kendisini muhatap almadan IKBY ile anlaşma yapmasının 1973 anlaşmasıyla çeliştiğini ifade ediyordu.