Federal hükümet her düzeyde kemer sıkma programlarını ekonomik ve mali açıdan çılgınca bir şekilde hızlandırırken, kantonların çoğunun 2023 yıllık bilançoları bütçe fazlalıklarını gösteriyor.
GELİR VE HARCAMA HESAPLARI HATALI
Tüm kantonların 2023 yıllık hesapları, 1.6 milyar CHF’lik bütçe açığına kıyasla 2.2 milyar CHF’lik kümülatif bir fazla göstermektedir. Kantonlar 3.8 milyar İsviçre Frangı tutarındaki bu “yanlış hesaplamayı”, başta kurumlar vergisi olmak üzere gelir vergisi, finansal yatırımlar ve birkaç kantonda elektrik satışından elde edilen gelirlerin beklenenden yüksek olmasıyla gerekçelendiriyor. Maliyet tarafında, birçok kanton Ukrayna’dan koruma talep eden kişiler için yapılan harcamaların bütçelenenden daha düşük olduğunu bildirdi (kısmen korunmaya muhtaç kişi sayısının beklenenden daha düşük olması ve kısmen de Konfederasyonun maliyetlerin bütçelenenden daha büyük bir kısmını üstlenmesi nedeniyle). Ayrıca personel giderlerinin de bütçelenenden daha düşük olduğu sık sık dile getirilmiştir ki, genel personel ihtiyacı bir yana, bu anlaşılmaz bir durumdur çünkü geçen yıl neredeyse tüm kantonlar için bütçelenen maaş ayarlamaları zaten enflasyonun oldukça altında kalmıştı.
MERKEZ BANKASI KÂR DAĞITMADI
İsviçre Ulusal Bankası’nın (SNB) geçen yıl kârının hiçbir kısmını dağıtmamış olması birçok hesapta olumsuz olarak yansıtıldı. Burada söz konusu miktarlar toplanacak olursa, kantonlar 2023 yılı için 1,6 milyar SNB ödemesi bütçelemişlerdir (ortalama olarak bu, bütçelenen dağıtımın iki katından biraz fazlasına karşılık gelmektedir). Bu durum, bütçelerin hazırlandığı dönemde SNB kâr dağıtımlarından vazgeçilmesinin zaten büyük ölçüde öngörülebilir olduğu gerçeğine rağmen gerçekleşmiştir. Bütçe ve hesaplar arasındaki farka SNB kalemi de eklenirse, aradaki fark toplamda 5.4 milyar CHF gibi fahiş bir meblağa ulaşmaktadır.
VERGİLENDİRMEDE FARK BÜYÜK
Bazı kantonların olumlu hesapları özellikle dikkat çekicidir. Örneğin, Zürih ve Aargau kantonlarının kâr ve zarar hesapları, sırasıyla 351 milyon ve 416 milyon ile bütçelenenden daha iyi bir sonuç göstermektedir (Zürih örneğinde, 239 milyon olarak bütçelenen SNB kârlarının dağıtımına rağmen). Ancak Basel-Stadt (421 milyon), Zug (213 milyon) ve özellikle de hesapları bütçelenenden en az 1.9 milyar daha iyi olan Cenevre kantonları için fark daha da belirgindir. Ve İsviçre’nin OECD’nin asgari kurumlar vergisi oranını uygulamasından en çok faydalanacak olanlar da tam olarak bu üçlüdür. Aslında Konfederasyon’un kabul ettiği plana göre, “ek vergi ”den elde edilecek ek gelirin dörtte üçü kantonlarda kalacak. Cenevre, Zug ve Basel-Stadt aslan payını alacak. Bu kantonlardaki kurumlar vergisi gelirlerinin zaten son derece yüksek olmasına ve daha geçen yıl – OECD vergisinin uygulanmasından önce – son derece güçlü bir şekilde artmaya devam etmesine rağmen. Sonuç olarak, kantonların – özellikle de mali açıdan güçlü olanların – yerel halkın refahı için beklenen ek milyarları açıkça taahhüt etme konusunda daha fazla sorumluluğa sahip olacağı şimdiden açıktır.
SAĞLIKTA SÜBVANSİYON BÜTÇESİ KISITLANDI
En ciddi sorunlardan biri hiç kuşkusuz kantonların sağlık primlerini düşürme konusundaki irade eksikliğidir. Yıllardır, kantonların büyük bir kısmı, kendilerine bütünüyle verilen bu görevden geri çekilmektedir. Ne yazık ki, geçen yıl da bunu yapmaktan çekinmediler: İsviçre genelinde ortalama primler 2023 yılında %5,4’ten az olmamak üzere artarken (ve nüfus da artarken), hesaplardan gelen ilk rakamlara göre en az yedi kanton, prim indirimleri için ayırdıkları kaynakları nominal olarak azaltmaya devam etti. Bu, yüzleşmek zorunda oldukları yeni prim artışlarına ek olarak yükleri daha da ağırlaşan “yoksul emekçi” nüfusa hakaretten başka bir şey değildir. Kantonlar primleri düşürmek yerine, prim indirimlerine ayırdıkları kaynakları önemli ölçüde arttırmalıdır. Bunu da sorunsuz bir şekilde ve hemen yapabilirler. Gerçekten de, son iki yılda olduğu gibi, kantonların birikmiş muhasebe fazlaları (2.2 milyar CHF), 2023 yılında bile prim indirimlerine ayırdıkları kaynakları iki katına çıkarmaya yeter durumda. (Arkadaş)