Ergün ÖZALP
Emperyalist süper güçler arasında yeniden paylaşım , sadece askeri değil, teknolojik alanda da sürüyor.Teknolojik rekabet, Ukrayna savaşıyla, karşılıklı ekonomik yaptırımlarla hız kazandı. Ukrayna’daki savaşın gidişini, yeni kurulacak çok kutuplu dünyanın nasıl şekilleneceğini etkileyecek olan bu savaşta; ‘çip savaşları‘ da önemli bir rol oynuyor.
Çip üretimi,yeni teknolojinin üretimi ve kullanılmasında ,dijital dünyada, robotlar ve yapay zeka için ‘olmazsa olmaz‘ öneme sahip.Savunma sanayinde, otonom arabalarda vb. geleceğin teknolojisini yaratmada da kilit önemde. Günümüzde en çok otomobil sektöründe, uçaklarda ve askeri alanda kullanılıyor..Ayrıca çipler, laptop, akıllı telefon,fotoğraf makinası, oyun konsolu,robot süpürge, çamaşır makinası ve TV üretiminde vazgeçilemez bir eleman olarak yer alıyor.Günümüzün kapitalist üretim sürecinde, gelişmiş makineler dediğimiz robotlar devrededir ve bu robotların üretimi için de, çip gereklidir. Gelişmiş teknolojiyle- robotlarla- teknik temeli yüksek üretim,emek üretkenliğini ve nispi artı-değer sömürüsünü artırarak tekel kârlarını azamiye çıkarmak, rakiplerine fark atmak; Malî –sermeyenin vazgeçilmez bir özelliğidir.
NATO‘yu, AB‘ ni uzakdoğudaki Japonya, G.Kore,Taywan gibi ortaklarını yanına alan ABD, hem Rusya’nın hem de Çin’in, teknolojik alanda yapacağı atılımları engellemek istiyor.Özellikle Avrupa’da yarı-iletken üreten Hollanda ve Alman firmalara baskı yapan ABD, 3. aracı firmalar üzerinden de Rusya ve Çin’e yapılan çip ihracının önünü kesmek istiyor.ABD, Çin’le yaptığı ticarette sürekli açık veren bir ülke konumundaydı.Başlattığı ticaret savaşı , 2019 yılında Huwai’ye uygulanan yaptırmlarla zirve yapmıştı. Trump döneminde hızlanan ticari savaşta karşılıklı olarak gümrüklerin yükseltilmesi, Biden döneminde teknolojik yaptırımlara evrildi. Ticari savaş, Çin’in çip teknolojisinde ileri adımlar atmasını engellemeye, stratejik düşman olarak Çin’i çevreden kuşatmaya dönüştü. Biden yönetimi geçtiğimiz günlerde, ‘‘çinli şirketlerin çip ve çip yapım ekipmanı satın almasını yasaklayan kapsamlı ihracat kontrollerini‘‘ devreye soktu.Buna göre ABD vatandaşları ve yeşil kart sahiplerinin ,Çin‘de çip ürten ve geliştiren tesislerde çalışması yasaklandı. ABD ayrıca, ‘çip dörtlüsü‘ dediği bir ittifakı örme peşinde. Çip tasarımı ekipmanında güçlü olan ABD, malzeme kapasitesinde öne çıkan Japonya’yı ve çip üretiminde ön planda olan Güney- Kore ve Taywan arasında güçlü bir ittifak oluşturarak; yanyana getirmeye çalışıyor. ABD emperyalistlerinin bu çabaları, Çin emperyalizminin son yıllarda teknoloji alanında yaptığı atılımı, engelleyecek güçte ve çapta gözükmüyor.Çin, çok önceden ’Made in China 2025‘ modelini devreye koymuştu.2025’te yapay zekada ABD’yi geçme hedefi vardı. Bugün dünyanın en değerli 20 teknoloji markası listesinde, Çin’in 7 şirketi bulunuyor.Çip ihracatında Çin ön sıradadır. 2022’de 400 milyar dolarlık çip ihraç etti. ABD, çip ihracatında 7.sırada bulunuyor.Çin ayrıca, Ar-Ge ve yapay zeka alanında; daha çok kendi vatandaşlarının beyin gücünü kullanıyor. Amerika’da ise, bu alandaki beyin gücünün üçte ikisi yabancılardan oluşmakta. Dünyadaki üretim sürecinde en çok robot kullanan ülke Çin‘dir. Çin, kendine yönelen yaptırımlar nedeniyle, çip sektöründe yerli üretimi artırdı. Günümüzde, çip alanında büyüyen 20 firmadan 19’u Çin’e ait.
Ukrayna operasyonu ve işgali sonrasında, batılı emperyalistlerin en çok yaptırımına mazhar olan- yaptırımlar Kırım’ın ilhakıyla başlamıştı- Rusya ise, Sovyetle Birliği dönemindeki, teknolojik üstünlüğünü, 1990’lardaki çözülme ve dağılma sonrası batıya kaptırdı.Uzay teknolojisinde, askeri teknolojide ise, halen geride olduğu söylenemez. Gorbaçov ve Yeltsin döneminde yurtdışına beyin göçü veren Rusya, Putin‘le birlikte kendini toparladı. Özellikle 2012 yılından sonra, eğitime,yeni tekno parkların kurulmasına öncelik verildi.Yeni labaratuvarlar inşası, nano teknolojik yatırımlar için yüz milyarlarca dolarlık kaynak ayrıldı.Rusya’da robot kullanımı halen düşük düzeyde olsa da,kendi yerli kaynaklarına dayanan potansiyel entellektüel beyin gücü avantajına sahiptir.Ukrayna savaşı sürerken, nükleer enerjiyle çalışan 1000 metre derinlikte 200 km. hız yapabilen, nükler başlıklı füze atabilen insansız denizaltıyı, Almanya’nın Leopard tanklarına karşı savaşacak, hertürlü silah ve füze kullanan asker robotları ordunun hizmetine veren Putin Rusyası; bilimsel ve teknolojik olarak hafife alınamaz.
Bu teknoloji ve çip savaşları nereye evrilecek? Uzun vadede, Rusya ve Çin teknolojik savaşta avantajlı görünüyor. Önümüzdeki on yıllar içinde, Çin ve Rus emperyalistleri, emek üretkenliği ve askeri açıdan daha da güçlenecektir. Dünyada doların eğemenliğine son vermek için, BRİC ülkeleriyle de ortaklaşan Rusya ve Çin; stratejik ortaklar olarak sadece askeri manevralarda değil, teknolojik ortaklık ve işbirliği yoluyla ; batılı emperyalistlerin teknolojik kuşatmasını da yarmaya çalışıyor.