Silahlı çatışmalar dünya çapında yoğunlaştıkça, dünya silah ticareti de artıyor. Düşük kalibreli silahlar giderek daha fazla oranda suç şebekelerine aktarılıyor. Şiddet olaylarındaki bu artış sıradan vatandaşları da silahlanmaya itiyor.
Küçük Silahlar Araştırması’na göre dünya genelinde bir milyardan fazla küçük ve düşük kalibreli silah dolaşımda. Bu rakam 20 yıl içinde iki katına çıktı. Küçük Silahlar Araştırması veri ve analiz başkanı Nicolas Florquin, “Dünya silah stokunun her yıl arttığını görüyoruz. Sadece Amerikan pazarı için her yıl 13 milyon yeni silah üretiliyor,” diyor. Merkezi Cenevre’de bulunan ve Graduate Institute ile bağlantılı olan Küçük Silahlar Araştırması, karar alıcıları bilgilendirmek amacıyla yasadışı silah akışı ve silahlı şiddet konularında çalışmalar yapıyor.
DÜNYA ÇAPINDA BİR SORUN
Taşınabilir ve gizlenmesi kolay olan bu küçük silahlar, %80’inin sivillerin elinde olduğu düşünüldüğünde, genellikle gözlerden uzak kalmaktadır. Bu tehlike kartellerin ve organize suçların şiddetini körüklüyor – örneğin Meksika’da yılda yaklaşık 30.000 cinayet işleniyor ve bunların çoğunda ateşli silahlar kullanılıyor. Kriminal şiddet karşısında vatandaşlar silahlanmaya başlıyor. Meksika’da toplamda 13 milyondan fazla ruhsatsız silah dolaşımdadır.
BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin tahminlerine göre, dünya genelinde yetkililer tarafından ele geçirilen ateşli silahların ana kaynağı Kuzey Amerika olup, onu Avrupa ve Orta Doğu takip etmektedir. Bu silahların büyük bir kısmı Orta Amerika’nın yanı sıra Güney Amerika ve Orta Doğu’ya gitmektedir.
Florquin, “Son 20 yılda çeşitlenen bir üretici panoraması var,” diye açıklıyor. “Artık silahların sadece kuzeyde üretilip güneye ihraç edildiği bir durumda değiliz. Artık Orta Doğu, Latin Amerika, Orta Amerika ve hatta Afrika gibi diğer bölgelerde de üreticiler olduğunu görüyoruz.”
BM rakamlarına göre dünya genelinde en çok ele geçirilen ateşli silah türü otomatik tabancalar (%39), ardından karabinalar (%25), av tüfekleri (%18), revolverler (%14), daha sonra hafif makineli tüfekler (%3) ve makineli tüfekler (%1) geliyor.
SAVAŞ SUÇLARINI TEŞVİK EDİYOR
Bu şeffaf olmayan ticaret, örneğin 18 aydır çok yıkıcı bir iç savaşın ve insani krizin yaşandığı Sudan’da çatışmanın alevlerini körüklüyor. Uluslararası Af Örgütü’nün yaptığı bir araştırmaya göre, yurtdışından sürekli olarak gelen silah ve mühimmat akışı buradaki çatışmanın ateşini besliyor.
Af Örgütü’nün raporu Sudan’a silah tedarik eden altı ülkeyi işaret ediyor. Bunlar Sırbistan, Rusya, Türkiye, Çin, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yemen. Bu ülkelerden bazıları, Sudan’da olduğu gibi insan hakları ihlallerinin yaşanması muhtemel ülkelere silah ihracatını yasaklayan Silah Ticareti Anlaşması’nın imzacısı ya da tarafı. Hatta ülkenin batısındaki Darfur’a, BM’nin bölgeye yönelik silah ambargosunu ihlal ederek silah sevkiyatı yapılıyor.
YELPAZE GENİŞ
Sudan’a yapılan ihracatlar arasında avcılık ya da spor amaçlı atışlar gibi sivil kullanıma yönelik ateşli silahların yanı sıra ölümcül silahlara dönüştürülmüş sahte silahlar da yer almaktadır. Bu silahlar genellikle tamamen yasal olarak üretilmiştir. Bu durumu Florquin “İhracat ve ithalat kısıtlamalarını aşmak için askeri silahları sivil silahlar olarak yeniden sınıflandırmak gibi her türlü tekniği buluyoruz,” diye açıklıyor ve sözde spor atıcılığı için tasarlanmış keskin nişancı tüfeklerini örnek veriyor. İşaret fişeklerinin ölümcül silahlara dönüştürülmesi şu anda “Avrupa Birliği’ndeki yasadışı ateşli silahların ana kaynaklarından biri”.
Ev yapımı silahlar da silah ticaretinin bir parçasıdır. Florquin, “Şu anda bu fenomen patladı ve ateşli silahları endüstriyel olmayan bir şekilde üretmek için bir dizi seçenek olduğu açık” diye ekliyor.
Güdümlü füzelere dönüştürülen ticari insansız hava araçlarında durum böyle. Ayrıca 3D yazıcı kullanılarak üretilen silahlar da yasadışı silahlar arasında giderek artan bir paya sahip.
2023 yılında dünya çapında 3D yazıcılardan üretilen silahlarla ilgili 200’den fazla olay belgelenmiştir. Florquin’in de dahil olduğu bir araştırmaya göre bunların 110’u Kuzey Amerika’da, 45’i ise Avrupa’daydı. “Bugün kendi ateşli silahınızı (polimerler kullanarak) çerçeve gibi bir parçasını basarak üretebilir ve daha sonra yasal piyasadan ekstra parçalar alarak çok etkili bir ateşli silah elde edebilirsiniz” diyor. Şubat ayında Fransa’da ilk kez 3D yazıcılarla silah üreten gizli bir şebeke çökertildi.
DÜZENLEME YETERSİZ
Silah Ticareti Antlaşması’nın yürürlüğe girmesinin üzerinden on yıl geçti. Bu antlaşmanın amacı silah ihracatını düzenlemek ve silahların suç işlemek için kullanılabileceği ülkelerde dolaşmasını önlemekti. Ancak sonuçlar durumun daha da içinden çıkılmaz bir hal aldığını gösteriyor.
Florquin, “Antlaşma, ihlalleri yaptırıma bağlayacak herhangi bir mekanizmaya sahip değil” diyor. Florquin, anlaşmaya taraf olan devletlerin yarısından daha azının silah ticaretlerini son teslim tarihlerine kadar rapor ettiklerine dikkat çekiyor. “Öte yandan, üye devletler bu anlaşmayı ulusal mevzuatlarına dahil ettiklerinde gerçekten sonuçlarını görüyoruz.” Bugüne kadar İsviçre dahil 115 devlet anlaşmayı onayladı. İki büyük silah ihracatçısı olan Rusya ve ABD ise henüz bunu yapmadı.
Küçük silahlara ilişkin düzenlemelerin geleceği, İsviçre Dışişleri Bakanlığı, Küçük Silahlar Araştırması ve diğer bazı kuruluşlar tarafından 17 Ekim’de Cenevre’de düzenlenen bir podyum tartışmasının konusuydu. (Arkadaş)