5 Soruda: 2023’te yeni miras yasası ile neler değişecek?

 

Avukat Taylan Batmansuyu

1 Ocak 2023 tarihinde İsviçre’de revize edilmiş miras kanunu yürürlüğe girecek. Revize edilen yeni kanun eskisine nazaran daha esnek, artık miras bırakan malvarlığının büyük bir kısmını istediği gibi değerlendirmek konusunda daha esnek bir tasarruf hakkına sahip olacak. Çocuklarınıza bir miras bırakmak istiyorsanız ve mirasınızı sözleşme ile düzenlemişseniz, bunu yeniden gözden geçirmeniz gerekiyor. İşte 5 soruda, yeni miras yasasıyla ilgili olarak nelere dikkat etmeniz gerektiğine ilişkin detaylar.

 

1- Miras varlıkları ile ilgili olarak ne değişecek?

Yeni yasaya göre, bir vasiyetnamede yer alan varlıkların aile bireyleri arasında nasıl dağıtılacağını belirleyen miras rezervleri ortadan kalkacak. Bundan böyle, sadece kişinin kendi soyundan gelenler ve eşleri mirastan asgari bir pay alma hakkına sahiptir.

Saklı pay (mirastan mahrum bırakılamayacak kişilere yönelik), artık hem eşler hem de torunlar için yasal miras payının yarısına tekabül etmektedir. Eşler için değişen bir şey yok. Ölen kişi evli değilse, çocukları toplam mirasın en az yarısını alma hakkına sahiptir. Ölen kişinin bir eşi varsa, çocuklar mirasın yalnızca dörtte birini alma hakkına sahiptir.

Bununla birlikte, miras esnek bir yapıya sahiptir: Mirasınızın en az yarısını dilediğiniz gibi paylaştırabilirsiniz. Evli değilseniz ve çocuğunuz yoksa tamamen özgürsünüz. Örneğin, ebeveynlerinizi artık vasiyetinize dahil etmek istemiyorsanız, onların payını da kaldırabilirsiniz. Yeni yasadaki en önemli revizyon üst soyun istek halinde vasiyete dahil edilmemesidir.

 

2- Bağışlara izin veriliyor mu?

Yeni yasaya göre, miras sözleşmesinin imzalanmasından sonra sadece sınırlı ölçüde bağış yapmak mümkündür. Hukuk dilinde mutat hediye denilen kavram uyarınca; Örneğin “filancanın düğünü için kullanılmak üzere” gibi ibarelerle ara sıra verilen hediyelere hala izin verilmektedir. Bunun ötesine geçen mülk ya da şirket hissesi gibi hediyeler, miras sözleşmesinde belirtilmediği takdirde artık itiraz edilebilecektir. Yeni yasa, hangi bağısın mutat hediye olarak kabul edilip edilmeyeceği konusunda hala bir hüküm koymamıştır. Esasen bu husus İsviçre ile ayni miras hükümlerine sahip Türk hukukunda da örf de adet hukuku gereği çözüme bağlanıyor. İsviçre’de de henüz bir içtihat birliği sağlanmadığından, bu hususta örf ve adet hukuku baz alınmaya devam edilecek. Hukuki bir tavsiye olarak miras sözleşmenizde neyi mutat hediye olarak kabul ettiğinizi açıkça yazmanızı tavsiye ediyoruz. Zira bu yöndeki tasarrufunuz diğer mirasçıların rezervlerinde ciddi bir azalmaya sebep olmuyor ve örf ve adet hukukuna açık ve kesin bir şekilde aykırılık oluşturmuyorsa kabul edilebilir. Örneğin; sadece bir eviniz varsa ve bunu mutat hediye olarak değerlendirip herhangi bir şahsa bırakıyorsanız, bu hala yasal mirasçıların rezervlerini azaltıcı ve örf-adet hukukuna aykırı bir tasarruf olarak kabul edilmektedir. Fakat yasal mirasçılarınıza hatırı sayılır bir miras bıraktıktan sonra çok pahalı bir saat, mobilya veya benzeri bir şeyi herhangi bir şahsa bıraktığınızda ve bunu vasiyetname veya miras sözleşmenizde açıkça mutat hediye olarak kabul ettiğinizde artık bu durum örf adet hukukuna ve diğer mirasçıların haklarına aykırı bir tasarruf olmaktan çıkar.

Bir miras sözleşmesinin varlığına rağmen başka kişilere hediye vermeye devam etmek için sözleşmeyi uyarlayarak tamamlamak gerekecek. Yani, hediye verip veremeyeceğinizi ve ne ölçüde verebileceğinizi açıkça belirtmeniz gerekiyor. Ancak bunun için sözleşmenin tüm taraflar yeni hükümleri kabul etmelidir. Taraflardan biri ölmüşse, sözleşmeyi değiştirmek artık mümkün değildir.

 

3- Yararlanma hakkı nasıl düzenleniyor?

Eski eşe veya nikâhlı eşe mirasın yarısı mülkiyet, diğer yarısı da intifa, yani bir varlığa sahip olmadan ondan yararlanma hakkı olarak verilebilecek (daha önce dörtte bir ve dörtte üç idi).

Hayatta kalan eski eş veya resmi nikâhlı eş yeniden evlenirse, kanun çocukların miras payından intifa hakkını kaldırır. Çocuklar daha sonra bununla ne isterlerse yapabilirler. Ancak bu seçeneğe yalnızca müşterek (evlat edinilmiş) çocuklar için sahiptir, örneğin üvey çocuklar için böyle bir seçenek yoktur.

Eski eş veya nikâhlı eş eski yasaya göre hesaba katılmışsa ve şimdi ona mirasın daha büyük bir kısmı mülk olarak ve diğer yarısı da intifa hakkı olarak verilmek isteniyorsa, bu istek vasiyetnamede mümkün olduğunca açık bir şekilde ifade edilmeli ve sadece Medeni Kanun’un 473. maddesine dayanmamalıdır.

 

4- Boşanma davası devam ederken ölüm gerçekleşirse ne olur?

Revize edilen yeni metinin en radikal değişikliklerinden biri de bu olsa gerek, eski metine göre; sağ kalan esin mirastan mahrum kalabilmesi için boşanma kararının kesinleşmiş olması şartı aranırken yeni metin gereği; ortak dilekçe ile boşanma prosedürü başlatılmış veya ortak dilekçe ile boşanmaya ilişkin hükümlere göre devam edilmişse (Türk hukukundaki anlaşmalı boşanma anlamına geliyor) veya eşler en az iki yıldır ayrı yaşıyorsa, sağ kalan eş, miras bırakanın tasarrufu doğrultusunda ortak mülkiyet hakkı dışındaki tüm haklarını kaybeder. Bir vasiyetnamede veya miras sözleşmesinde öngörülen bir miras anlaşması yoksa boşanma davalarında da miras hukuku şimdiye kadar olduğu gibi uygulanır. Sağ kalan eş, boşanma davası sırasında bile yasal miras payını alır. Ortak dilekçe ile boşanma davalarında veya en az iki yıllık ayrılık halinde miras bırakan, sağ kalan eşini terekeden tamamen çıkarmak istiyorsa, bunu bir vasiyetname ile hüküm altına almalıdır.

 

5- Hâlihazırda düzenlenmiş bir vasiyetname varsa ne olur?

Yeni hükümler, 31 Aralık 2022’den sonra ölen kişilerin vasiyet veya miras sözleşmesi tarihine bakılmaksızın tüm terekeleri için geçerli olacak. Yani miras sözleşmesi ya da vasiyetname 01. Ocak 2023 ten önce de yapılmış olsa olum 01 Ocak 2023 tarihinden itibaren gerçekleşmişse tereke yeni yasal hükümler gereği paylaştırılacaktır.

Bunun için, vasiyetnamenizin yeni hükümlerle hala size uygun olup olmadığını, ona ekleme yapmak isteyip istemediğinizi veya yeni bir tane yapmak isteyip istemediğinizi kontrol edebilirsiniz. Her durumda, bunu tamamen el ile yapmalı ve tarih atıp imzalamalısınız. Ayrıca önceki tüm vasiyetnameleri de iptal edebilirsiniz.

Miras sözleşmeleri, tüm tarafların kabul etmesi halinde noterde değiştirilebilir. İstekler mümkün olduğunca kesin bir şekilde formüle edilmeli, sadece “ayrılmış kısım” gibi terimlere güvenilmemelidir.

Vefat eden kişi herhangi bir vasiyetname ya da miras sözleşmesi bırakmamışsa, miras yasanın öngördüğü şekilde dağıtılır. Örneğin bir kız ve bir eş, her biri yarısını alacaktır. Aynı durum 1 Ocak 2023 tarihinden sonra da geçerli olacaktır.

Mirasın saklı tutulan kısmı ile ilgili olarak, bir vasiyetname veya miras sözleşmesi yasal veraset düzeninden sapabilir. Ancak, doğrudan ailenin belirli üyeleri her durumda miras alır. Mirasın kanunla belirlenen bir kısmı, mirastan mahrum bırakma gerekçesi olmaksızın azaltılamaz veya geri çekilemez. 1 Ocak 2023’ten itibaren çocuklar için ayrılan pay en fazla dörtte bire düşürülebilir.